موزه نارنجستان

یکی از معروف ترین بناهای تاریخی شهر شیراز، باغ موزه نارنجستان قوام است. این عمارت عظیم با داشتن 3500 متر متراژ، یکی از بزرگترین باغ های ایران نیز می باشد. باغ موزه نارنجستان متعلق به خانواده قوام الملک، یکی از حاکمان دوره قاجار بود.

 

 

تاریخچه باغ موزه نارنجستان

نسبت خاندان قوام الملک به حاج ابراهیم کلانتر، وزیر کریم خان زند باز می گردد. در زمان حکومت لطفعلی خان زند، حاج ابراهیم به او خیانت می کند و موجب پایان دوره حکومت زندیه می شود.

بعد از مدتی خدمت برای آقا محمد خان، درباریان درباره حاج ابراهیم کلانتر بدگویی می کنند و در نهایت در زمان حکومت فتحعلی شاه، دستور کشتن کل خاندان او را صادر می شود. از کل خاندان او تنها یکی از پسرانش به نام علی اکبر به واسطه داشتن بیماری سل، از اعدام باز ماند و بعد ها بیماری او نیز بهبود پیدا کرد.

در سفری به صورت اتفاقی، فتحعلی شاه و علی اکبر یکدیگر را ملاقات کرده و او به فتحعلی شاه درباره کشته شدن کل خاندانش صحبت می کند. فتحعلی شاه نیز از کردار خود پشیمان شده و او را مورد محبت و لطف خود قرار می دهد و ضمن دادن لقب قوام الملک (قوام الملک اول)، او را به ولایت در شیراز منصوب می کند.

پس از مرگ او علی محمد خان (قوام الملک دوم) یعنی پسر علی اکبر خان در سال 1257 شمسی طرح ساختن بنای خانه کنونی را می ‌دهد که نام اصلی اش خانه قوام الملک می ‌باشد ولی عمر او کفاف نداده و از دنیا می رود و محمد رضا خان (قوام الملک سوم)  پسر او، ساخت این بنا را ادامه می دهد و در سال 1267 شمسی ساخت آن به پایان رسید و بعد از آن به پسرش حبیب الله خان ( قوام الملک چهارم) وسپس به فرزندش ابراهیم خان ( قوام الملک پنجم) رسید.   خانه زینت الملوک مربوط به این عمارت  بوده و اندرونی قوام یا خانه قوام بوده است.

نارنجستان قوام، بیرونی خانه قوام بوده ‌است که از زیرزمین به خانه قوام راه داشته‌ است و از آن برای کارهای دیوانی، اداری و همچنین پذیرایی از مهمان‌ها استفاده می‌ کردند.

جالب است بدانید که به این باغ و عمارت، به دلیل فراوانی درختان نارنج، نارنجستان نیز گفته می شود. این باغ در محله بالاکفت و تقریباً در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند واقع شده است. پس از قوام الملک چهارم، در سال 1345 به وسیله ابراهیم خان قوام تغییر کاربری انجام گرفته و به عنوان موزه و مرکزی برای فعالیت ‌های هنری و فرهنگی به دانشگاه شیراز اهدا شد. دانشگاه شیراز از سال 1348 لغایت 1358 شمسی این محل را به مؤسسه آسیایی واگذار نموده و مؤسسه آسیایی نیز تعمیرات و نوسازی های مفصلی را انجام داده و از هنرمندان و صنعتگران شیرازی و اصفهانی و تهرانی نیز برای مرمت این بنای ارزشمند دعوت به عمل آمد و آن را مرمت نمود.

 

محوطه نارنجستان

حیاط باغ نارنجستان قوام بسیار سرسبز و پر از گل‌های رنگی و خوش‌بو است. این حیاط در فضایی میان عمارت شمالی و جنوبی قرار دارد و درختان سر به فلک کشیده نارنج و نخل شما را به عمارت اصلی باغ می‌برد. حوضی بسیار زیبا با اشکال هندسی خاص و مستطیل شده از جنس سنگ به همراه آب‌نما و فواره‌ها در کنار گل‌کاری‌های بی‌نظیر جلوه بسیار خاص و زیبایی به حیاط بخشیده است. پس از تماشای حیاط و لذت بردن از این فضای سرسبز و دل‌انگیز به کمک گذرگاه کنار حوض به سوی عمارت اصلی باغ خواهیم رفت.

عمارت‌های ضلع جنوبی باغ نارنجستان قوام

در قسمت جنوبی باغ نارنجستان قوام دو ساختمان با ایوان‌های سراسری ساخته شده‌ که شامل ایوان‌هایی با 4 ستون و 2 نیم ستون چوبی زیبای منبت‌کاری شده است. کف این ایوان به کمک کاشی‌های سفید و آبی پوشانده شده و دیوارهای آن با گچ‌کاری‌های بسیار ظریف و زیبا تزیین شده‌است. این عمارت شامل 6 اتاق بوده و در گذشته به عنوان دیوان‌خانه حکومت استفاده می‌شده. جالب است بدانید بین این دو ساختمان جنوبی دیوار بزرگی قرار دارد که به کاشی‌های هفت رنگ پوشیده شده و دارای طرح و نقش‌های زیبایی نظیر سه خدمتکار زندی با لباس

بلند می باشد  

  

• عمارت اصلی

پس از عبور از محوطه باغ از طریق گذرگاه به عمارت اصلی نارنجستان قوام شیراز می‌رسیم. این عمارت که در ضلع شمالی مجموعه قرار دارد، دو طبقه بوده و از یک زیرزمین نیز برخوردار است. طرح اصلی عمارت برگرفته از معماری رایج دوره زندیه و دارای یک ایوان اصلی است. این ایوان را می‌توان به عنوان باشکوه‌ترین بخش ساختمان اصلی نارنجستان قوام شیراز نام برد؛ زیرا دارای دو ستون سنگی یکپارچه و سقفی مسطح بوده که بر حوض و محوطه باغ اشراف دارد. در این ایوان زیباترین تزئینات به کار رفته‌اند که اوج هنر دوران قاجار را به نمایش می‌گذارند.

سرستون‌ها دارای مقرنس کاری‌های نفیس و سقف ایوان دارای نقاشی‌های رنگی و چشم نواز از مناظر است. بر روی دیوارها نقاشی‌های گل و بوته، حیوانات، شکارگاه و غیره و پایین دیوارها حجاری‌های سنگی منحصربفرد با نقوشی از شیر، سربازان هخامنشی و … وجود دارد. در حاشیه‌های سقف‌ها، از مقداری کاغذ دیواری و عکس‌های کاغذی رنگی نیز استفاده شده که در آن دوره از اروپا به ایران آورده شدند. در دو سوی سقف ایوان طبقه بالا، تیرهای چوبی نقاشی شده دیده می‌شود. بیشتر نقاشی‌های سقف ایوان بزرگ و اتاق‌ها، کاری از لطفعلی خان صورتگر، نقاش و مینیاتوریست مشهور آن دوره هستند.

این عمارت دارای ۲۰ اتاق می‌باشد که به یکدیگر مرتبط هستند. اتاق اصلی عمارت مجاورت ایوان به تالار آینه یا شاه نشین شهرت دارد. سرتاسر این اتاق آینه کاری شده و فضایی چشم نواز و حیرت آور دارد. اتاق‌های دیگر که محل اقامت مهمانان بوده نیز از تزئینات بسیار زیبا و هنرمندانه‌ای برخوردار می‌باشند. زیرزمین عمارت اصلی باغ قوام الملک به عنوان اسلحه خانه و انبار نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

 

 

 

• آشپزخانه

در ضلع شرقی نارنجستان قوام شیراز ساختمانی قرار دارد که در گذشته به آشپزخانه و محل اقامت خدمه اختصاص داشته است. این قسمت مجموعه شامل حیاطی کوچک با یک حوض و فواره‌ای سنگی و تعدادی اتاق است.که اکنون رستوران پات در این قسمت در حال خدمت رسانی به بازدیدکنندگان می باشد.

 

 

خوشبختانه این باغ زیبا در منطقه‌ای از شیراز قرار گرفته که اطراف آن توسط جاذبه‌های زیادی احاطه شده‌است. در قسمت زیر لیستی از بهترین جاذبه‌های دیدنی که در نزدیکی باغ نارنجستان قوام قرار گرفته‌اند را برای شما ذکر کرده‌ایم تا برای بازدید از آن‌ها نیز برنامه ریزی کنید و سفر بسیار خاطره‎‌انگیزی را برای خود و خانواده‌تان داشته باشید.

 

• حرم مطهر حضرت احمد بن موسی شاهچراغ (ع) در فاصله 1 کیلومتری از باغ موزه نارنجستان(حدود 10 دقیقه پیاده روی)
• حرم مطهر حضرت سید علاالدین حسین (ع) در فاصله 600 متری از باغ موزه نارنجستان (حدود 5 دقیقه پیاده روی)
• خانه زینت الملک در فاصله 29 متری از باغ موزه نارنجستان ( در مجاورت موزه نارنجستان)
• مسجد نصیرالملک در فاصله 500 متری از باغ موزه نارنجستان ( حدودا 5 دقیقه پیاده روی)
• آرامگاه حافظ در فاصله 3.5 کیلومتر از باغ موزه نارنجستان (حدودا 7 دقیقه با وسیله نقلیه)
• باغ جهان نما در فاصله 3.5 کیلومتر از باغ موزه نارنجستان (حدودا 7 دقیقه با وسیله نقلیه)
• حمام وکیل در فاصله 1کیلومتری از باغ موزه نارنجستان (حدودا 3 دقیقه با وسله نقلیه)
• ارگ کریم خان در فاصله 2 کیلومتری از باغ موزه نارنجستان  (حدودا 6 دقیقه با وسیله نقلیه)
• موزه پارس در فاصله 3.5 کیلومتری از باغ موزه نارنجستان (حدودا 8 دقیقه با وسیله نقلیه)
• مقبره روز بهان شیرازی در فاصله 500 متری از باغ موزه نارنجستان (5 دقیقه پیاده روی)
• بازار وکیل در فاصله 800 متری از باغ موزه نارنجستان ( حدودا10 دقیقه پیاده روی)
• موزه دفاع مقدس در فاصله  600متری از باغ موزه نارنجستان (حدود 5 دقیقه پیاده روی)