موسیقی در ایران پیشینه دیرینه دارد و به دوران ایران باستان باز می گردد. تقریبا همه اقوام ایرانی دارای موسیقی محلی غنی خود هستند. موسیقی در ایران از دوران شاهنشاهی هخامنشی در آیین های مذهبی و دادگاه ها استفاده می شده است.

باربد از موسیقی دانان دوران شاهنشاهی ساسانی نخستین سیستم موزیکال خاورمیانه را به عنوان خسروانی ایجاد کرد. بسیاری از مدها و ملودی های باستانی ایران با تسلط اعراب بر این کشور از بین رفته اند. اما دستگاه ها به شکل شفاهی به ایران کنونی رسیده اند. سازهایی مانند تار، سه تار، بربط سنتور، قانون، کمانچه، نی، قیچک، رباب، تنبک، دف، دایره و دایره زنگی در موسیقی ملی ایران به کار می روند.

از زمان قاجار در موسیقی ایران از کلمه (دستگاه) استفاده شده است که مترادف کلمه مقام است. اسناد تاریخی آشوری که مربوط به سده هشتم پیش از میلاد است نشان می دهد که اقوامی در فلات ایران مستقر شده بودند که بعدا به آریایی معروف شدند بسیاری از این قوم در منطقع هندوستان مستقر بودند ، در فاصله 500 تا 1500 سال پیش از میلاد سرود های مختلفی ساخته بودند که در مراسم جنگی، جشن ها و مراسم مذهبی اجرا می شدند. آن دسته از موسیقی نوازان این دوران که در منطقه هندوستان زندگی می کردند، منشأ کولی هایی هستند که نام کاولی یا کابلی یا لوری هم شناخته می شدندکه در دوره ساسانیان به درخواست بهرام گور به ایران آمدند و در منطقه لرستان ساکن شدند

سرود های رزمی در دوران هخامنشیان نقش مهمی داشتند، کسنوفون نوشته که کورش بزرگ بنیانگذار سلسه هخامنشی از کشته شدن سربازان طالشی و طبری سرودی خواند که بعدها در دوره ساسانیان مراسم سوگ سیاوش نام گرفته است.

بر اساس آنچه مورخان مختلف نقل کرده اند و آنچه در نقش برجسته های ایلام یافت شده تا دوران هخامنشیان سازهایی شبیه چنگ، دف، دهل و شیپور در موسیقی به کار گرفته شده است.

از حدود ده هزار سال پیش ایران در تصرف اقوام و مردمانی بوده است که میل به ماندگاری طولانی در این کشور داشته اند که تأثیری شگرف بر موسیقی ایرانی داشته اند. اگر به تاریخ موسیقی ایرانی توجه کنیم 7000  سال حکاکی گروه نوازی موسیقی ایران در چغامیش دزفول یکی از اسناد بسیار غنی در بخش تاریخی موسیقی ایران می بینیم. که گروه نوازی چغامیش افرادی را در حکاکی نشان داده است که نوازنده ایی سرنا می نوازد و دیگری تاس می نوازد و یک نفر آواز خواند و شاید فردی دیگر چنگ یا لیره می نوازد.

سازی سازی که در حمله اعراب تغییری کرد به نام بربط که با اسرای ایرانی وارد عربستان شده. ساز بارگاه هخامنش وارد عربستان شد و اسرای ایرانی ساز را به اعراب آموزش دادند. بعد از یادگیری ساز (بربط) یک مقدار قسمت دسته ساز کج شد به سمت پایین و سیمی اضافه شدکه به نام (عود) شهرت یافت. که این ساز در دستگاه هایی چون صبا بیات، کرد، رس یا راست پنجگاه، عجم و نهاوند نواخته می شود.

با اعراب ساز بربط وارد اسپانیا می شود که از لحاظ سایز کوچکتر شده و نام ماندلین به خود می گیرد. و ساز تبنو ساز 5000 سال پیش که شناسنامه اش در موزه هفت تپه ایلام و موزه شوش می باشد. که تنبور ساز ذکر میتراییسم ها می باشد که بعد اعراب ساز ذکر صوفیان می شود، که تنبور همان دوتار سابق می باشد که تنها صد سال است که یک سیم به آن اضافه شده است. از یارسان کرمانشه شروع و به جنوب خراسان (بجنورد) می رسد و از خراسان به خراسان جنوبی، خراسان شمالی، افغانستان، هند، پاکستان و تاجیکستان می رسد که نکته جالب اینکه با سربازهای ایرانی وارد جنوب ایتالیا می شود که در آنجا به اسم (دمبوا) شناخته می شود. در یونان هم به اسم (دمبوا) می باشد. که اصالتا ایرانی است که خواستگاهش در لرستان می باشد.

موسیقی در ایران به چندین بخش تقسیم شده:

1-موسیقی کاد که به چندین بخش ( کاشت و برداشت ) تقسیم می شود.

2-موسیقی سود که در جشن ها و شادی استفاده می شود.

3-سوگ که در مراسم غم ها، ناکامی ها و شکست ها استفاده می شود.

4-موسیقی حماسی که در ایام جنگ ها استفاده می شود.

5-موسیقی آیینی که در مراسم مذهبی استفاده می شود.